Reisverhalen en reisverslagen uit India

Ahmedebad, Calico museum

Ik ben nu voor de derde keer met Daari in India en het voelt meteen goed, het voelt als thuiskomen. Wat een heerlijk land is dit, als je de moeite wilt doen om er een beetje dieper in door te dringen.
Een autoriksja brengt ons vandaag naar het bekende Calico Museum of Textiles. De kostbare textielcollectie wordt tegenwoordig zo goed beschermd dat het niet langer mogelijk is om er een individueel bezoek te brengen. Robert Jan regelde een afspraak voor onze groep. In India kom je zelden te laat, je moet altijd geduld hebben en wachten. Zo ook vandaag. Wachten is niet zó erg, er is altijd van alles te zien. Een groepje kleurig geklede muzikanten trekt onze aandacht en wij de hunne. Als wij foto,s maken dringt het bestuur van de groep, keurig in het pak, zich op de voorgrond. Niets nieuws onder de zon!
De prachtige toegangspoort tot het complex trekt ook onze aandacht. Het museum is gevestigd in de vroegere woning van de familie Sarabhai. Zij waren de eigenaars van de Calico Mills, een van de oudste textielfabrieken in Ahmedabad. Het is eigenlijk een verzameling van gebouwen in een groot park, een schenking van de familie aan de Sarabhai Foundation. Met name Gira Sarabhai verzamelde en conserveerde textiel van hoogwaardige kwaliteit. Het museum heeft van meet af aan gefungeerd als onderzoekscentrum voor textieldesign en ook nu nog verlenen textielonderzoekers van over heel de wereld hun medewerking.
Ons wachten wordt beloond. De poort gaat open. Tassen, camera's, mobiele telefoons, alles moet achter blijven op het bankje onder de poort. Een Engelse dame kijkt bezorgd naar haar dure camera. De bewaker verzekert haar met een brede glimlach dat alles goed komt. Ze kijkt naar mij en ik als ervaren Indiareiziger lach ook maar geruststellend. Wat vormen deze gebouwen met hun dikke houten pilaren, deuren met prachtig houtsnijwerk en met marmer ingelegde vloeren een prachtig decor voor deze unieke textielcollectie. Een dame die zich enigszins militaristisch gedraagt, leidt ons rond. Onmiddellijk nadat we de collectie in een vertrek bekeken hebben gaat het licht uit. Jammer voor ons, maar geweldig goed voor dit unieke Indiase erfgoed.
Van alle textiele technieken in India zijn hier de mooiste voorbeelden te zien. Weefsels, borduurwerk en kalamkari. Rijk textiel afkomstig uit de tijd van de Indiase heersers, textiel van de verschillende nomadenstammen, ontroerend textiel uit het dagelijks leven, textiel voor de tempels, maar ook textiel dat eens zo'n belangrijke handelswaarde voor India betekende. De dame van de rondleiding blijkt uiteindelijk heel aardig en geeft een schat aan informatie. Het voormalige zwembad van de familie Sarabhai is voorzien van prachtige tapijten en er zijn rijk versierde tenten opgezet, die dateren uit de tijd van de koninklijke heersers. Af en toe moet ik in mijn armen knijpen om er zeker van te zijn dat ík het ben die al dit moois kan zien. Ze vertelt over borduurmotieven, hoe er door middel van tekeningen op de muur, gemaakt met rijstpasta, gecommuniceerd werd. Dat die tekeningen later omgezet werden in borduurwerk en quilts. En dat op die manier ook het bekende paisley motief ontstaan is, als een vuistafdruk op de muur. Opgravingen in Egypte brachten indigo-geverfde ikatweefsels aan het licht, afkomstig uit India en ook de vorsten aan de Indonesische hoven maakten graag gebruik van de Indiase kennis en verfijndheid op weefgebied.
Het is teveel voor één morgen. Er zijn ook teveel dingen die ik miste. Het licht werd te snel gedoofd. Vrijdag, op onze vrije dag komt mijn nieuwe kans. Ik meld me meteen aan voor een nieuwe rondleiding.

Mia

Patola Wevers, Patan

Gelukkig ging de hele groep akkoord om, voordat we naar Patan reizen, bij het vliegveld langs te gaan om onze bagage op te halen. Volgens RJ, die om 6.15 met het vliegveld belde, zou het er zijn, dus wij in spanning heen. Daar worden we nog even in gehouden, want de sleutel van het bagagehok was zoek, maar na een act van diverse bewakers, kon ie toch open en ja hoor, daar waren onze koffers! Verzegeld met loodjes en allerlei bagagetags eraan, je zou wel willen weten waar ze allemaal geweest zijn. De kamelenkarren,die we al zagen waren dus inderdaad een goed voorteken.
Het landschap onderweg is vrij saai, maar er is veel te beleven: veel kamelen en een olifant. De auto's puilen uit van alle mensen en een voor ons rijdende vrachtwagen met blikken is griezelig scheef geladen. Een vrachtwagen met lekke band wordt gewoon op de rijbaan verwisseld. Langs de weg allemaal flamboyants, wat zal dat mooi zijn als ze bloeien! Inmiddels katoenvelden, dille, karpata (ricinus, lot had gelijk).
We stoppen bij de Rani-ki-Vav stepwell, een met heel veel beeldhouwwerk versierd monument, alles nog heel gaaf al is het dan meer dan 1000 jaar oud. Echter ook heel steil, zodat ik het slechts van bovenaf bewonder en hoop op mooie foto's van Ineke beneden. Het ligt is een soort golfparkachtige omgeving, die keurig wordt aangeveegd door vrouwen in sari's.
De jongen van de patolawevers komt ons hier ophalen op zijn scooter en rijdt voor ons uit. Bij binnenkomst is het eerste wat me opvalt, dat de twee weefgetouwen zo scheef staan, dat kan ik me van geen enkel plaatje herinneren. Met scheef bedoel ik rechterdeel van het weefgetouw veel hoger dan links.
Verder moet dit verslag ook puntsgewijs, want er was te veel om te zien, teveel om op te noemen, te veel indrukken en zulke aardige mensen. Hadden ze al urenlang onze vragen beantwoord, geposeerd voor al onze foto's en filmpjes, gingen de masterweavers ook nog eens onze lunch op staan scheppen, bijzonder!

- Scheef omdat ze dan een lichtinval hebben, die beter de fouten toont
- 1 zit te weven, de ander staat
-- na ong. 15 centimeter te hebben geweven, gaan ze alles nog corrigeren met (stalen) breipennetjes, en je ziet het onder hun handen mooier worden
- waarom is de breedte in de evenaar breder dan dan het geweven deel? Ze gebruiken geen riet, wel een breedtehouder.
- waarom 3 stokken bij 1 schacht? Om stevigheid te geven bij het schachtwisselen. Ze hebben maar 2 schachten.
- Geen was wordt gebruikt, alleen starch.
- Bij het afbinden heeft hij een lapje om zijn vinger en maakt de draadjes nat op zijn schoot.
- Tekent af met houtskool

Mirjam

Een lange en mooie tocht door de groene delta van de Godavari rivier

Vandaag begint onze derde week. Een lange, maar prachtige bustocht staat op ons programma. De bus op zichzelf is al prachtig. Ieder heeft een eigen plek en de beentjes kunnen languit doordat de stoelen uitklapbaar zijn. Nooit geweten dat er in India zulke mooie bussen bestonden.
Terwijl ik genietend naar buiten kijk, denk ik nog even aan de dag van gisteren. We bezochten toen de wevers van Uppada. Fantastisch om te zien hoe in deze tijd de handweefkunst in India toch nog steeds een ontwikkeling doormaakt. De weefsels in dit dorp waren altijd eenvoudig en grof. Nu maakt men er de uiterst fijne jamdaniweefsels. Ik ben er helemaal weg van. Omdat het zondag is, weven ook de kinderen mee. Leuk om te zien, hoe ze, soms met vieren naast elkaar achter het getouw, met hun kleine vingertjes de patroontjes inleggen. Op doordeweekse dagen gaan ze echt naar school, zo wordt ons verzekerd. Het dorp ziet er welvarend uit.
Met de hulp van Suresh praat ik met een wever. Hij gelooft niet dat ik een weefster ben en stelt via Suresh allerlei kritische vragen: 'Hoe breed is je getouw, heb je een dobby, hoeveel schachten heb je, hoeveel draden op 1 cm.gebruik je en welke garens en wat weef je zoal?' Als ik alles beantwoord heb, is hij toch wel een beetje overtuigd.
Terug naar vandaag. Het landschap wordt steeds mooier. Palmenbossen, rijstvelden, palmenbossen, rijstvelden. Wat een prachtige kleuren groen. Af en toe een verstild dorpje of een lawaaierig stadje. Het leven lijkt hier goed te zijn. We picknicken onder de palmbomen. Robert Jan en Suresh namen heerlijke snackjes mee. Hier is het leven in ieder geval goed. Onderweg bezoeken we een bijzondere Shivatempel: Draksharamam. Zoals bij alle 'levende' Hindoetempels in India is ook hier weer volop bedrijvigheid. Een slangenbezweerder . laat zijn slang tot vlak voor mijn voeten dansen en barst in lachen uit als ik verschrikt achteruit loop. Een oudere heer vraagt mijn mening over zijn land en over het tempelgebeuren. Ik antwoord dat ik altijd onder de indruk ben van de manier waarop deze mensen met hun geloof bezig zijn. En dat ik de warmte en vriendelijkheid waardeer die we overal ervaren.
'Is het omdat in deze maatschappij pijn en verdriet nog niet repareerbaar zijn?', vraag ik me af. In onze wereld bestaat immers voor alles een therapie. Dat maakt religie overbodig. De trappen bij de uitgang worden bevolkt door bedelaars en heilige mannen. Ik heb weer munten gespaard, dus kan in bijna ieder bedelnapje iets laten tinkelen.
Het is al laat als we aankomen in onze eenvoudige compound op het platteland. We hebben geen douche, soms geen licht en soms ook geen water, maar 's morgens om zeven uur kunnen we al buiten zitten en krijgen we een kopje koffie. We horen dan ook al de eerste geluiden in het schooltje en worden door de trotse onderwijzeres uitgenodigd om te komen kijken .En 's avonds spelen we 'twee emmertjes water halen' met de kinderen. Hier is het leven ook goed!

Mia

Venkatagiri & Sri Kalahasti

We zijn al vroeg op maar de bus laat even op zich wachten. Hebben een mooie tocht door zonnebloemvelden (ineens is het heel heiig) naar Venkatagiri. De wevers zijn hier bekend om hun gouden randen en ook wordt er jamdani gemaakt.We zagen een levensboom, die wel geschilderd leek ipv geweven. Als ik er een plaatsje voor had gehad. Ook hier weer een awardwinner, die met de president van India, Kamal op de foto staat. Sommige designs zijn door de awardwinner gemaakt, andere komen computerised uit Hyderabad. We nemen ook nog een kijkje bij de ververs, op de voet gevolgd door een plaatselijke fotograaf en hordes schoolkinderen. Bij de ververs gaat het weer op zijn Indiaas: we want bright colors, niks afgewogen, na iedere keer verven weer een bekertje concentraat bij het verfbad.
We rijden door naar Sri Kalahasti, het centrum van de echte (dwz met de pen) kalamkari. Maar eerst eten natuurlijk in een local tent met rijen wachtenden, weer heerlijk! Kalam betekent pen en kari werk en het is een eeuwenoude Zuid Indiase techniek. De kalamkari man heet Niranjan en heeft samen met zijn Vader deze werkplaats. Vader doet ons het tekenen voor: een houten stokje, omwikkeld met lompen en draad is de pen, die in een vloeistof van melasse met iron water wordt gedoopt, even uitknijpen en tekenen maar. Hard drukken voor een dikke lijn, een beetje voor een dunne. Als hij het voordoet lijkt het makkelijk, maar het is nog best ingewikkeld als we het zelf proberen. Leuk dat dat mocht! Je tekening is eerst vaal, maar wordt geleidelijk aan zwart. Ook hier zijn de katoenen lappen weer voorbewerkt met myrobalam. Heb je een vlek gemaakt? Geen nood met een nat lapje poets je het weer weg. Ook vertelt hij hoe zijn vader indertijd door Kamaladevi Chattopadhyay (een beschermster van Indian arts and craft, overleden in '85) naar het Victorian and Albertmuseum is gestuurd om de traditionele kalamkaripatronen te herontdekken.
We krijgen uitvoerig uitleg over het verven, maar het is waarschijnlijk handiger om hierbij de tekst van het boekje van Ineke te copieren. Ook had hij een deel geschreven in Paramparik Karigar, een boek over allerlei handwerken in India, dat heeft Agaath, dus daar kunnen we ook nog in kijken ( de uitgave was mede moegelijk gemaakt door Tata; volgens RJ doet die familie toch goed werk, zo rijk als ze zijn).
De zoon zit meer in de handel, verkoopt onder andere ikats uit Pochampalli, er waren mooie bij, ook mooie kalamkari doeken, trouwens, die in het ontvangstzaaltje aan de wand hingen. Weer een erg leuk bezoek!
Omdat we toch in Sri Kalahasti waren moesten we de plaatselijke Shiva tempel bekijken, die ook de moeite waard is, al is hij niet zo belangrijk als Tirumali. Liever had ik door het stadje willen dwalen, maar vooruit, toch de tempel. En dat was maar goed ook want ze hadden een heilige olifant. Hij en zijn oppasser waren druk in de weer met slurfzegeningen. Na enige aarzeling leg ik ook een muntje in zijn slurf en met een heel zacht tikje van zijn slurf kan ik er weer even tegen. Met foto van Ineke op het moment supreme, knap! Suresh zegt later: Did you dare? I don't, those elephants can pick you up en throw you around....Hij gaat nog even voor ons vragen wat al die draadjes en lapjes in een boom te betekenen hebben. Dat blijkt een vruchtbaarheidsoffer. Je bindt iets in de boom en als je binnen 6 maanden zwanger bent, moet je pooja doen in de tempel. De sfeer in de tempel is hier veel gemoedelijker dan in Tirumala, wel zijn er ook dranghekken, maar de darshan is hier gratis. Overal beelden , praalolifanten en paarden, waar we ook foto's van mochten maken. Zelfs van de muzikanten, die ons wenkten. Ze hebben trommeltjes en schalmei-achtige instrumenten, met een heleboel rieten eraan. Bijna waren we te laat bij de bus, zo'n groot complex was het en zoveel te zien.
We eten op onze kamer clear vegetable soupe, hakka noodles en sweet lassie toe.

Excursie Kancheepuram, 2004

Na in Mamallapuram enigszins gewend te zijn aan India, gaan we van daaruit met de bus naar Kancheepuram, de stad van de zijden sari's en prachtige tempels. Langs hobbelige wegen en door drukke stadjes, waar alles door elkaar heen krioelt: auto's, riksja's, bussen, vrachtwagens, fietsers, koeien, voetgangers, waaronder veel schoolkinderen in uniform en vrouwen in kleurige sari's. Er zijn misschien ooit wel verkeersregels geweest, maar nu in deze drukte doet men gewoon wat het beste uitkomt. Hoezo dubbele getrokken streep? Als er ruimte is toeter je gewoon hard en veel en haal je in! Je houdt je hart vast voor al die kinderen die op de weg lopen want stoepen zijn er nauwelijks of niet.
We zijn toch ongeschonden en veilig aangekomen in Kancheepuram, na onderweg al enkele strengen geverfde wol en kettingen te hebben gezien. Het begint al op een weefreis te lijken. In de stad was voor de tempelliefhebbers een extra tempel ingelast, maar de weefsters onder ons kwamen in de straatjes daar tegenover terecht, waar de werkzaamheden aan de lange kettingen over de volle lengte van de straat, aan de gang waren. De draadjes die enigszins aan elkaar kleven na het sterken met rijstwater, moeten los gemaakt worden. Daartoe worden voorzichtig grote bamboe latten van het begin tot het eind door de ketting geschoven. De nieuwe ketting wordt daarna draadje voor draadje aan de oude gedraaid, zodat niet iedere keer de tijdrovende bezigheid hoeft plaats te vinden van het rijgen van zeer veel, zeer dunne draden door hevel en riet. We mochten ook in de huizen kijken, waar op vele getouwen geweven werd aan prachtige weefsels.
Daarna de bus weer in voor een bezoek aan de mooiste tempel van Kancheepuram: de Sri Ekambaranathar Tempel, gewijd aan Shiva. Gelukkig mochten we, als niet-Hindoe, de tempel toch bezichtigen. Schoenen uit en door alle donkere, lange gangen met veel pilaren en prachtig beeldhouwwerk dwalen. Soms werd je voordat je het besefte betrokken in religieuze rituelen, waarbij na afloop verteld werd dat je een lang en gelukkig leven tegemoet ging en voor welke dienst je dan 100 roepies moest betalen. Niet duur voor een dergelijke verzekering.
Na het bezoek aan de tempel was het de bedoeling om naar de meester-ontwerper te gaan, maar door een of andere manifestatie in de stad was de weg daar heen afgezet en zijn we eerst (ook al voor de nodige sanitaire stop) in een winkel terecht gekomen waar zijden stoffen, shawls en sari's te koop waren.
Na dit bezoek zijn we dan toch bij de meester-ontwerper aangekomen. Hij zat met smart op ons te wachten en gaf ons een kijkje in zijn 'keuken'. Hij maakte prachtige ontwerpen voor dure sari's en tekende nog even een paar pauwen uit het blote hoofd, welke ontwerpen hij aan ons schonk. Hij nam ons mee naar de ververij van een van de weverscoöperaties van de stad. Helemaal achter in het gebouw was een werkplaats waar de zijde die afgewikkeld was uit de cocons, ontgomd werd . Dat werd door mannen gedaan, die de strengen zijde in grote kookpotten met gloeiend hete vloeistof dompelden. Keihard werken in die hitte. Op een andere plek werden verfstoffen afgewogen.
Tussen alles door een lunch in een Indiaas restaurant voor een thali (een zuid-indiase meal), alles vegetarisch en overheerlijk, naar binnen gewerkt met de handen.
Intussen was bij ons, weefsters, het verlangen ontstaan om een authentieke haspel in ons bezit te krijgen, een werktuig waar garen opgewonden wordt en van waaraf garen op spoeltjes wordt gewonden voor de inslag in een weefsel. Het leek ons een leuk souvenir. Alle winkels waren echter gesloten voor de middagpauze en het leek een onhaalbare zaak. Maar nadat Mirjam navraag op meerdere plekken had gedaan en uitleg met handen en voeten had gegeven, was er iemand die het leek te begrijpen wat we wilden. Kom maar mee, het zou ergens zijn bij een 'big building'. Nou zijn er bijna alleen maar 'big buildings' dus was het maar goed dat de beste man voorop liep. Na ongeveer half Kancheepuram in stevig tempo te hebben doorgelopen, kwamen we aan op de plek van bestemming: een zaak waar sari's verkocht werden. Slimme man dachten we, enigszins teleurgesteld, heeft hij ons toch kunnen leiden naar zijn eigen zaak. Maar nadat we nogmaals zeiden dat het ons om de 'tools' ging, werden we mee naar beneden genomen waar de weverij was. En daar lagen ze, de haspels, en op onze vraag om ze te mogen kopen, werd bevestigend geantwoord en of het een bezwaar was dat er nog zijde op zat. Vonden wij natuurlijk geen bezwaar en daar gingen we even later met 5 haspels en 5 schietspoeltjes (ook leuk), na een fotosessie, weer terug, dit keer met de welverdiende autoriksja.
Daarna hebben we die dingen nog drie weken door India moeten zeulen en door de douane moeten loodsen (met veel plezier overigens) en nu staan ze thuis als een trofee.
's Middags hebben we nog een weverswijk bezocht. We mochten uitgebreid in de huizen kijken, waar alle ruimte optimaal benut werd. Wat ik nog nooit had gezien was dat de twee kettingen boven elkaar geplaatst waren met aan weerszijden een wever. Op de grond zat ook nog vaak een oma te haspelen en tegelijk op een kind te passen die daar met zijn speelgoed zat te spelen. Intussen werden de mooiste en fijnste weefsels geweven met prachtige jacquard randen met een vakmanschap waar je U tegen zegt. Van onze eerste dag in het teken van het weven hebben we met volle teugen genoten.

Mirjam en Ineke

Chennai- Hyderabad, 2003

Omdat de meeste van ons de volgende ochtend toch niet superfris in Hyderabad arriveren besluit Robert-Jan om het bezoek aan het Weavers' Service Centre naar de middag te verplaatsen. Dat het met de vermoeidheid toch wel meevalt blijkt als in de loop van de morgen alle gezichten in het centrum van de oude stad opduiken. De sfeer in de stad is heel bijzonder. Dit begint al als de autoriksja stopt bij de Charminar. Als we later op de dag genieten van een heerlijke lunch, kijk ik uit op een paleis uit een sprookje van duizend en een nacht.
We worden aangeklampt door een 'student' die zijn diensten als gids aanbiedt Gratis!! Bedenkelijk, maar iemand heeft al toegezegd, dus vooruit maar. Hij vertelt inderdaad het een en ander over de stad en maakt een aardige wandeling met ons. En vervolgens worden we binnengeloodst in een heel mooie stoffenwinkel. Zittend op dikke kussens op de grond, kijken wij onze ogen uit naar de prachtige zijden ikatstoffen die voor ons uitgerold worden. Als de eigenaar hoort dat wij uit Nederland komen, laat hij foto's zien van Pepper, de eigenaar van Capsicum in Amsterdam. En ja, wij kopen natuurlijk een stofje en we laten er ter plekke een bloesje van naaien. Zondagavond klaar, wordt bezorgd aan het hotel. Onze 'student' leidt ons vervolgens naar een winkel met parels, ja, de beroemde parels van Hyderabad. Maar ach, sommigen wilden ze toch al meenemen en nu hoeven we er al niet naar te zoeken. En ons 'studentje' heeft waarschijnlijk een heel goeie dag. Wachtend op Robert-Jan ontdek ik het postkantoor. Opletten dat al je kaarten gestempeld worden, was de waarschuwing. Ik lever ze één voor één aan. En het mannetje achter het loket moet steeds harder lachen. Wat is er toch voor bijzonders in dit land dat de mensen zo aardig maakt?
Na al deze avonturen bezoeken we het Weavers' Service Centre. Alles hier staat al in het teken van de ikat, een voorproefje voor de komende dagen. De grote stukken in een patroon worden met zwart rubber afgebonden, de kleine stukjes gewoon met katoen. De scheringen worden gemaakt met een stokje, met een opening in de lengte, waar de kettingdraad doorheen loopt. Zeker met hun dunne garens een vondst. Bij het afbinden wordt er gebruik gemaakt van een marking-thread. Er wordt veel kleding (sari's) geweven, meestal in inslagikat. De inslagikat is bijzonder, als ze een perfect kledingsstuk willen afleveren gebruiken ze dubbelikat. Opvallend zijn ook de patroontjes, allemaal afkomstig uit de traditionele telia rumals. Heel bijzonder vind ik ook dat de ikatketting niet wordt opgeboomd maar in een stevige knoedel achter de hevels hangt. Doel: als je nadat je een stuk geweven hebt je ketting aan de voorkant opboomt, kun je de spanning van de restketting makkelijker bijstellen en eventueel corrigeren...Ik krijg steeds meer bewondering voor deze mensen...

Mia